
مسجد ایاصوفیه یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری استانبول و حتی ترکیه به شمار میرود که بازدید از آن را در سفر به استانبول نباید از قلم انداخت. این بنای باشکوه در حقیقت یکی از شاهکارهای معماری بیزانس است. با کجارو همراه باشید.
معرفی مسجد ایاصوفیه
بسیاری از کسانی که برای سفر توریستی به ترکیه و بهویژه استانبول برنامهریزی میکنند، نمای مسجد ایاصوفیه استانبول را بهعنوان تصویری معروف از این شهر در ذهن دارند و بسیاری ایاصوفیه را نماد ترکیه میدانند. مسجد ایاصوفیه که در منطقه سلطان احمد استانبول قرار دارد، با قبهها و منارههای بلندش، یکی از مهمترین دیدنی های استانبول است و در تمام روزهای سال گردشگران و توریستها را به خود جذب میکند.
مسجد ایاصوفیه کجاست؟
مسجد ایاصوفیه در بخش اروپایی استانبول، در میدان ایاصوفیه قرار دارد و در محلهای پر رفتوآمد و توریستی، در جوار هتلها، مراکز خرید و دیدنیهای توریستی شهر واقع شده است .مسجد سلطان احمد از معروفترین همسایههای ایاصوفیه است. همچنین کاخ توپکاپی، نخستین کاخ پادشاهان عثمانی در ترکیه، فاصله اندکی با ایاصوفیه دارد. برای دسترسی به مسجد ایاصوفیه میتوانید از راههای زیر اقدام کنید:
تاریخچه مسجد ایاصوفیه
از روم تا بیزانس
دیوکلسین، قلمرو وسیع امپراتوری روم را به دو بخش شرقی و غربی بین خود و فرماندهان همطرازش تقسیم و عملا اضمحلال امپراتوری قدرتمند روم را نادانسته پیریزی کرد. پس از آن کنستانتین، شهر باستانی بیزانس را دوباره ساخت و کنستانتسنوپل (قسطنطنیه) نام گرفت. این شهر بهطور شگفتانگیزی در سرنوشت شهر روم، مرکز امپراتوری، موثر واقع و با تضعیف قدرت امپراتوری روم، کشور روم به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. بدین طریق امپراتوری روم شرقی (بیزانس) شکل گرفت. فرمانروایی بیزانس به دست امپراطور آرکادیوس افتاد که شهر بیزانس (استانبول امروزی) را با همان نام قدیمیاش پایتخت خود قرار داد.
بیزانس، شهر بندری مهمی بود. این شهر بهدلیل قرارگیری در منطقهای که کوتاهترین مسیر غرب به مشرق زمین بود، اهمیت تجاری خاصی داشت و از تمدن چشمگیری برخوردار بود. ساکنان آن دارای سنتهای پابرجایی بودهاند؛ بهطوری که سلطه دیگران را به دشواری پذیرا میشدند. مثلا یکی از حکمرانان هوادار اسپارت که در سال ۴۰۵ قبل از میلاد بر این شهر تحمیل شد، پس از ۱۶ سال مقاومت از شهر بیرون رانده شد.
بیزانس شهری بود با ویژگیهای اقتصادی سیاسی و فرهنگی خاص که ابزارهای لازم را فراهم میآورد تا با فرهنگ و ارزشهای فرهنگی و اجتماعی سرزمینهای مجاور آشنا شود. از این راه بیزانس آثار هنری را به جهان عرضه کرد که علاوه بر برخورداری از اهمیت جهانی، از سنتها و فرهنگهای بومی و منطقهای مایه میگرفتند. این شهر بهعنوان مرکز حکومتی به بزرگی امپراتوری روم، به تمدنهای روم و یونان در غرب، بابل، ایلام، اورارتو، هیتی و ایران از شرق دسترسی داشت و به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران معتقدند که هنر و معماری بیزانس بیتاثیر از هنر و معماری مشرق زمین نیست. هنر بیزانس، هنری است که تجلیگاه جهان مسیحیت است. در هنر این دوران همچون سایر نحلههای هنری، تاثیرات شیوههای بیان اعصار گذشته استمرار دارد.
از کلیسای ایاصوفیه تا موزه ایاصوفیه
ایاصوفیه که با نامهای حاجیا سوفیا یا هاگیا صوفیا (ترکی: Ayasofya/یونانی:Ἁγία Σοφία) نیز شناخته میشود، از کلیساهای مسیحیت شرق محسوب میشد. این کلیسا در دوره امپراتوری بیزانس در سال ۵۳۲ میلادی، بنا به دستور امپراطور کنستانتین اول ساخته شد و در قرن ۶ میلادی توسط جاستنیانوس مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. برای بازسازی بنا دو معمار به نامهای ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد
این کلیسا در ابتدا کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، محمد دوم دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشیها و نگارگریهای داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان دستور داد ایاصوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد.
در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی روی دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحههایی دورتادور سقف ایاصوفیه نصب شد که روی آنها نامهای الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحهها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین شد. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاتورک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقیمانده است.
معماری مسجد ایاصوفیه
هنر معماری در روم شرقی (بیزانس) تا قرن ششم میلادی تحتتاثیر مسیحیت آغازین بود. این هنر در قرن ششم میلادی با آغاز حکومت ژوستی نیانوس، به وجود آمد. او در هنرپروری همتای کنستانتین بود و آثار مورد حمایت و تشویق وی، همه شکوه و عظمتی شاهانه داشتند تا جایی که دوران فرمانروایی او را به حق «نخستین عصر طلایی» هنر امپراتوری روم شرقی نامگذاری کردهاند.
برخی از ویژگیهای برجسته سبکی معماری بیزانس (۳۰۰-۱۰۰۰ میلادی) شامل موارد زیر میشود:
ایاصوفیه مهمترین بنای بازمانده از زمان ژوستی نین در استانبول به شمار میرود و نام آن، از عنوان اصلی یونانی، «هاگیا صوفیا»، به معنی کلیسای حکمت مقدس گرفته شده است. در معماری بنای مسجد ایاصوفیه طاقها و ستونها بهطرز زیبایی با هم هماهنگ هستند. چهار ستون بزرگ و باشکوه، چهار طاق مسجد ایاصوفیه استانبول را بالا نگاه داشتهاند و گنبد بزرگ ایاصوفیه روی این ستونها قرار داده شدهاند. ۴۰ پنجره کنار یکدیگر در ساقه گنبد مسجد قرار دارند که نور خورشید از آن ها به درون بنای ایاصوفیه مىتابد. عمق گنبد ۱۸ متر، و ارتفاع آن از سطح زمین ۵۶ متر است و قطر آن ۳۳ متر بههمراه دو نیم گنبد است. مسجد در طولانیترین قسمت طولی برابر با ۸۲ متر و عرضی برابر با ۷۳ متر دارد.
مسجد سلطان احمد، یکی از مشهورترین جاهای دیدنی استانبول است که بهعلت وجود کاشیهای آبی رنگ در طراحی داخلی به «مسجد آبی» نیز شهرت دارد. این مسجد با معماری جذاب و خیرهکننده در قلب تاریخی شهر و در نزدیکی دیگر جاذبههای تاریخی واقع شده است و بازدید از آن بهشدت توصیه میشود. مسجد سلطان احمد کماکان کاربری خود را حفظ کرده و روزانه میزبان نمازگزاران و مسلمانان بسیاری علاوه بر گردشگران است.
مسجد سلطان احمد از زیباترین مساجد جهان به شمار میآید و اولین مسجدی است که با ۶ مناره در ترکیه ساخته شد. سالانه میلیونها نفر از این مسجد دیدن میکنند؛ مسجدی با قدمت بیش از ۴۰۰ سال که بنای آن دستنخورده باقی مانده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را به حیاط و شبستان مسجد آبی ببریم و شما را غرق در شیشههای رنگی پنجرهها و کاشیکاریهای بینظیر کنیم.
مسجد سلطان احمد در منطقه سلطان احمد، قلب تاریخی شهر استانبول قرار دارد؛ منطقهای که در گذشته پایتخت امپراتوریهای روم شرقی و عثمانی بوده و در یک شبهجزیره بر فراز تنگه بسفر تا آسیا واقع شده است. این مسجد که با نام مسجد آبی نیز مشهور است، درست روبهروی ایاصوفیه در مرکز شهر قرار دارد و هنر معماری اسلامی را به رخ معماران مسیحی میکشد. مسجد سلطان احمد در بخش اروپایی شهر استانبول در منطقه فاتح واقع شده است.
فاصله مسجد سلطان احمد تا تنگه بسفر، حدود ۵۱٫۵ کیلومتر (یک ساعت و ۱۵ دقیقه) و تا میدان تکسیم، حدود ۶٫۷ کیلومتر (نیم ساعت) است. این مسجد با فرودگاه آتاتورک استانبول ۱۹ کیلومتر (۳۴ دقیقه) و فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۶۴ کیلومتر (یک ساعت و ۱۰ دقیقه) فاصله دارد. مسجد سلطان احمد در نزدیکی دیگر جاذبههای مهم استانبول مانند کاخ توپکاپی، آبانبار باسیلیکا و موزه باستانشناسی واقع شده است.
اگر هتل و محل اقامت شما در منطقه فاتح قرار دارد، برای دسترسی به مسجد سلطان احمد مشکلی نخواهید داشت؛ زیرا مسیر آسانی پیش روی شما است و مسجد را بهراحتی پیدا خواهید کرد. اگر در دیگر مناطق استانبول اقامت دارید از شبکه حمل و نقل استانبول مانند تراموا (خط T1، کاباتاش به باغجیلار)، قطار کابلی، مترو، اتوبوس (خط TB1 سلطان احمد – دولما باغچه – سلطان احمد و خط TB2 سلطان احمد – چاملیجا – سلطان احمد)، تاکسی عمومی، تاکسی آنلاین و دولموش استفاده کنید.
بهتر است بدانید که آسانترین راه برای جابهجایی بین سلطان احمد و بیوگلو، استفاده از تراموا است؛ زیرا هر پنج دقیقه یک تراموا از ایستگاه خارج میشود. برای پرداخت هزینههای تراموا نیز مانند مترو میتوانید از استانبول کارت و بلیطهای کاغذی استفاده کنید.
اگر در هتلهای نزدیک میدان تکسیم اقامت دارید، یکی از مسیرهای زیر را برای رسیدن به مسجد سلطان احمد دنبال کنید:
سلطان احمد یکم برای به نمایش گذاشتن صلابت و شکوه سلطنت خود در سال ۱۶۰۹ میلادی تصمیم به ساخت اولین مسجد امپراتوری عثمانی گرفت
سلطان احمد یکم، چهاردهمین پادشاه عثمانی بود که پس از درگذشت پدرش محمد سوم در سن ۱۳ سالگی در ۲۲ دسامبر ۱۶۰۳ میلادی به حکومت رسید و تا هنگام مرگ در ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ میلادی سلطنت داشت. در زمان حکومت احمد یکم، اوضاع سیاسی کشور در وضعیت بدی به سر میبرد؛ زیرا ترکها در دو جبهه جنگ با امپراتوری هابسبورگ (Habsburg Monarchy) و امپراتوری صفوی درگیر بودند. سلطان احمد یکم با وجود سن پایین، تمام قدرت و درایت خود را به کار گرفت تا قلمرو عثمانیان را حفظ کند. او با امضای یک پیمان با هابسبورگ به جنگ ۱۵ ساله خاتمه داد و ۶ سال بعد نیز معاهده صلحی با امپراتوری صفوی امضا کرد که در آن بخشهایی از کشور ایران را به این کشور باز پس داد.
سلطان احمد یکم که در جنگها قوی ظاهر نشده بود، برای به نمایش گذاشتن صلابت و شکوه سلطنت خود در سال ۱۶۰۹ میلادی تصمیم به ساخت اولین مسجد امپراتوری عثمانی گرفت. جالب است بدانید که تا آن زمان، چه خاندان سلطنتی و چه مردم از ایاصوفیه بهعنوان مسجد اصلی شهر استفاده میکردند. قرار بود مسجد سلطان احمد نمادی از قدرت و اعتبار امپراتوری عثمانی باشد و به همین دلیل انتخاب محل ساخت آن از اهمیت بالایی برخوردار بود.
پیشین کاخ اعظم قسطنطنیه برای ساخت مسجد سلطان احمد انتخاب و ساخت این مسجد درست روبهروی ایاصوفیه آغاز شد تا تبدیل به رقیبی جدی برای این بنای مشهور شود. مسجد سلطان احمد از سمت جنوب بر خط افق اشراف دارد و بخشهای بزرگی از ساحل جنوبی آن بر پایهها و طاقهای کاخ بزرگ قدیمی استوار است. این مسجد در مقابل ایاصوفیه ساخته شد تا نشان دهد که معماران عثمانی و مسلمان میتوانند رقبای سرسختی برای اجداد مسیحی خود باشند؛ با این وجود، معمار موفق به ساخت گنبدهایی بزرگتر از گنبد عمارت ایا صوفیه نشد و به همین دلیل تلاش کرد تا با تنظیم دقیق موقعیت گنبدها، شبه گنبدها و منارهها جلوهای زیبا خلق کند. ابعاد ساختمان مسجد سلطان احمد علیرغم تلاش معمار کوچکتر از ابعاد ایاصوفیه شد؛ مسالهای که سلطان احمد را بسیار خشمگین کرد.
سلطان احمد یکم دستاوردی در جنگها و غنایم جنگی نداشت؛ به همین دلیل برای تامین هزینههای ساخت مسجد مجبور شد تا برخلاف اجداد و سلاطین پیشین خود از گنجینههای امپراتوری و خزانه استفاده کند. استفاده از گنجینههای خزانه سبب خشم و انتقاد علمای بسیاری در دوره حکومت سلطان احمد شد و بسیاری از تصمیمگیریهای این سلطان زیر سوال رفت. ساخت این مسجد بهحدی برای سلطان احمد مهم بود که گاهی خود به کمک سازندگان میرفت. ساختمان مسجد پادشاه احمد در سال ۱۶۱۶، یک سال قبل از مرگ سلطان احمد به پایان رسید.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید سلطان احمد یکم پادشاهی دیندار بود و اهمیت زیادی به جایگاه اسلام در دربار ترک میداد؛ از همین روی در دوران کوتاه پادشاهی خود، فرمانهای بسیاری برای مرمت آثار مذهبی و ساخت بناهای جدید اسلامی صادر کرد. او در زمان مرگ تنها ۲۷ سال سن داشت و پیکر او بههمراه همسر و سه پسرش در بیرون مسجد دفن شده است.
مسجد سلطان احمد در گذشته تنها یک مسجد نبود و مرکز اجتماعی شهر قسطنطنیه به شمار میآمد. در این مجموعه در گذشته علاوه بر مسجد، ساختمانها و بخشهای دیگری چون مدرسه و مکتب، غرفه پادشاهی، حمام ترکی، آبنما و وضوخانه، بیمارستان و اتاقهای اجارهای وجود داشت. آشپزخانه و موقت خانه نیز از دیگر بخشهای این مجموعه بودند. موقت خانه مکانی بود که ستارهشناسان در آن گرد هم جمع میشدند و زمانهای دقیق طلوع و غروب و دیگر اوقات مهم در تقویم اسلامی را به دست میآوردند. متاسفانه بسیاری از بخشهای مجموعه مسجد سلطان احمد از جمله آشپزخانه و موقت خانه بعدها در طی قرن نوزدهم نابود شدند.
مسجد سلطان احمد اولین بار در سال ۱۸۳۷ بازسازی شد و تا به امروز چند بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. آخرین مرمت سقف مسجد سلطان احمد نیز در زمستان ۲۰۲۰ انجام شده است. تاکنون اشخاص مشهور بسیاری همچون بندیکت شانزدهم، ۲۶۵امین پاپ اعظم و باراک اوباما از مسجد سلطان احمد دیدن کردهاند. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد ترکیه است و میتواند ۱۰ هزار نمازگزار را در خود جای دهد.
Click one of our contacts below to chat on WhatsApp